Umowa o roboty budowlane - podwykonawca

Przeczytaj także: Roboty budowlane: podwykonawca może żądać zapłaty od inwestora

Umowa o roboty budowlane wywodzi się z umowy o dzieło, przy czym różni się od niej tym, że rezultatem działania wykonawcy jest obiekt budowlany. Zakresem umowy jest zatem objęty efekt w postaci obiektu, nie zaś wykonywanie robót, które do powstania tego obiektu prowadzą. W szczególności przedmiotem umowy o roboty budowlane nie jest prowadzenie robót określonych w art. 3 pkt 7 ustawy – prawo budowlane, tj. budowa, a także prace polegające na przebudowie, montażu, remoncie lub rozbiórce obiektu budowlanego. Z punktu widzenia regulacji kodeksowej istotny jest efekt.

Zgodnie z przepisem art. 647¹ § 1 k.c. w umowie o roboty budowlane, o której mowa w art. 647, zawartej między inwestorem a wykonawcą (generalnym wykonawcą), strony ustalają zakres robót, które wykonawca będzie wykonywał osobiście lub za pomocą podwykonawców. Innymi słowy, umowa z podwykonawcą może dotyczyć bądź to wykonania całego obiektu bądź też poszczególnych robót wymaganych do wybudowania obiektu budowlanego – w każdym przypadku powinna jednak dotyczyć „robót”. Celem tego przepisu, jak i całego art. 647¹ k.c. było przeciwdziałanie negatywnemu zjawisku niepłacenia wynagrodzeń za prace wykonane przez podwykonawców - małych i średnich przedsiębiorców. Okolicznością usprawiedliwiającą nałożenie obowiązku solidarnej odpowiedzialności inwestora jest zrealizowanie części świadczenia wykonawcy na rzecz inwestora kosztem podwykonawcy.

Biorąc pod uwagę przytoczoną powyżej definicję robót budowlanych można wskazać, iż umowa z podwykonawcą, o której mowa w art. 647¹ k.c. dotyczy tylko robót polegających na budowie, przebudowie, montażu, remoncie lub rozbiórce obiektu budowlanego. A zatem charakteru takiego nie mają np. umowy o sprzątanie placu budowy, ochronę placu budowy, zakwaterowanie pracowników, etc. Umowy te w ogóle nie mają bowiem związku z powstającą inwestycją – są zawierane tylko „przy okazji”. Oceniając charakter robót wykonywanych przez podwykonawcę należy wziąć pod uwagę jego przyczynienie się do powstania, stworzenia obiektu budowlanego.

Jeżeli zatem prace wykonywane przez Podwykonawcę nie przyczyniają się bezpośrednio do powstania obiektu budowlanego – to można wnioskować, iż mamy do czynienia nie z umową o roboty budowlane, lecz z innym rodzajem umowy (umowa o dzieło, umowa o świadczenie usług). Jak wskazano w wyroku SN z dnia 17 października 2008 roku (I CSK 106/08) Inwestor odpowiada solidarnie wraz z wykonawcą wobec podwykonawcy na podstawie art. 647¹ § 5 k.c. tylko wtedy, gdy rezultat świadczenia podwykonawcy stał się składnikiem obiektu stanowiącego przedmiot świadczenia wykonawcy w ramach umowy o roboty budowlane. Innymi słowy, roboty wykonane przez podwykonawcę, muszą „pozostać” na placu budowy po jej zakończeniu. Trudno zatem uznać za podwykonawcę, usługodawcę, który dostarcza dźwig, rusztowania, koparki, pracowników fizycznych, etc.

Z samej istoty „robót” budowlanych wynika bowiem, że trzeba wykonać pewną pracę. Nie są zatem traktowane jako podwykonawcy robót budowlanych podmioty, które dostarczają materiały na budowę, ale nie świadczą pracy polegającej na „wbudowaniu” ich w obiekt. Brak jest tutaj znowu skutku polegającego na przyczynieniu się do powstania obiektu budowlanego. Jak wskazał SN w wyroku z dnia 17 października 2008 r. (I CSK 106/08) tylko wtedy, gdy rezultat świadczenia podwykonawcy wchodzi w skład obiektu stanowiącego przedmiot świadczenia wykonawcy w ramach umowy o roboty budowlane, można usprawiedliwić nałożenie na inwestora obowiązku zapłaty wynagrodzenia podwykonawcy, połączonego węzłem solidarności z obowiązkiem zapłaty wynagrodzenia podwykonawcy przez wykonawcę.

W uzasadnieniu tego wyroku wskazano, iż nie są natomiast niewątpliwie umowami o podwykonawstwo w rozumieniu art. 647¹ § 5 k.c. umowy zawierane przez wykonawcę z dostawcą maszyn i urządzeń potrzebnych do wykonania robót budowlanych, jak też umowy zawierane przez wykonawcę z dostawcą materiałów budowlanych. W sprawie, na której podstawie wydano powyższe orzeczenie, Spółka A. zobowiązała się do sprzedaży, dostawy i montażu stolarki okienno-drzwiowej. Wykonała jednak tylko część tej umowy, tj. sprzedała i dostarczyła okna, ale ich nie zamontowała. Sąd uznał więc, iż skoro nie powstał „skutek” w postaci „wbudowania” materiałów w powstający obiekt – Inwestor nie wzbogacił się o „pracę podwykonawcy” – nie miały zastosowania przepisy art. 647¹ k.c. Sąd wskazał, iż koniecznym warunkiem zastosowania art. 647¹ § 5 k.c. jest wykonanie robót budowlanych przez podwykonawcę, przez co należy rozumieć zrealizowanie części obiektu stanowiącego przedmiot świadczenia wykonawcy w ramach umowy zawartej z inwestorem.