Zabezpieczenie roszczeń

Przeczytaj także: Postępowanie zabezpieczające: czym jest i dlaczego warto z niego skorzystać?

Udzielenie zabezpieczenia może nastąpić w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd powszechny lub sąd polubowny (art. 730 § 1 k.p.c.), a więc udzielenie zabezpieczenia może nastąpić w sprawach określonych w art. 1 k.p.c., bez względu na obowiązujący tryb postępowania (proces, postępowanie odrębne, postępowanie nieprocesowe) oraz w sprawach rozpoznawanych przez sądy polubowne. Do udzielenia zabezpieczenia właściwy jest sąd, do którego właściwości należy rozpoznanie sprawy w I instancji. Natomiast wnioski o zabezpieczenie zgłoszone w toku sprawy rozpoznaje sąd tej instancji, w której sprawa się toczy. Konsekwencją takiego zapisu jest to, że postanowienie o zabezpieczeniu może zostać wydane również przez sąd drugiej instancji.

Zabezpieczenie może zostać udzielone przez sąd przed wszczęciem postępowania lub w jego toku. Udzielając zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania w sprawie, sąd wyznacza termin, w którym pismo wszczynające postępowanie powinno być wniesione pod rygorem upadku zabezpieczenia. Termin ten nie może przekraczać dwóch tygodni.

Podstawy udzielenia zabezpieczenia

Wierzyciel występując z wnioskiem o zabezpieczenie musi wskazać rodzaj zabezpieczenia, który według jego woli powinien być zastosowany. Podstawami udzielenia zabezpieczenia jest uprawdopodobnienie roszczenia oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli tylko spełni powyżej wskazane przesłanki, czyli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Spełnienie przesłanki uprawdopodobnienia nastąpi, jeśli uprawniony we wniosku o udzielenie zabezpieczenia przytoczy okoliczności oraz wskaże dowody, za pomocą, których będzie chciał wykazać istnienie roszczenia.

Ustawodawca nie wymaga od wnioskodawcy udowodnienia faktów, jednakże nie wystarczy samo stwierdzenie uprawnionego, że roszczenie istnieje. O ile z uprawdopodobnieniem istnienia roszczenia nie ma większych problemów, o tyle wskazanie interesu prawnego może być utrudnione. W art. 730 1 § 2 k.p.c. określono, co należy rozumieć przez pojęcie interesu prawnego. Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Uprawdopodobnienie istnienia lub nieistnienia określonego faktu nie jest proste ze względu na to, iż często wierzyciele posiadają jedynie ogólne informacje np. o pozbywaniu się majątku przez dłużników, a nie mają dowodów wskazujących na podjęcie przez nich tego typu czynności.

Podmioty uprawnione

W zasadzie zabezpieczenie udzielane jest na wniosek, a w wypadkach, w których postępowanie może być wszczęte z urzędu, także z urzędu (art. 732 k.p.c). Osobą uprawnioną do żądania udzielenia zabezpieczenia może być: w postępowaniu procesowym - powód, pozwany, interwenient uboczny, prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, inspektor pracy, powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów oraz organizacje społeczne. Natomiast w postępowaniu nieprocesowym udzielenia zabezpieczenia może domagać się nie tylko wnioskodawca, ale każdy uczestnik tego postępowania.

Zabezpieczenie może być udzielone z urzędu w dwóch sytuacjach:

1. w postępowaniu nieprocesowym, które może być wszczęte z urzędu (np. przez sąd opiekuńczy lub sąd dokonujący zabezpieczenia spadku),
2. w postępowaniu karnym - w razie popełnienia przestępstwa przeciwko mieniu lub wyrządzenia przestępstwem szkody w mieniu (art. 291 § 1 w zw. z art. 292 § 1 k.p.k.).