Postępowanie upadłościowe: rodzaje i skutki

Przeczytaj także: Upadłość konsumencka - co się zmieniło?

Postanowienie w przedmiocie ogłoszenia upadłości, co do zasady, jest skuteczne i wykonalne z chwilą ogłoszenia. Od tego momentu majątek upadłego staje się masą upadłości.

Szanse zaspokojenia roszczeń wierzycieli uzależnione są od wartości masy upadłości a także od kategorii, do której poszczególne wierzytelności zostaną zaliczone.

Rodzaje postępowań upadłościowych (uzależnione od sytuacji ekonomicznej upadłego):

1. Upadłość układowa ma na celu przyjęcie przez zgromadzenie wierzycieli i zatwierdzenie przez sąd sposobu restrukturyzacji zobowiązań dłużnika, co w zasadzie pozwala na zachowanie przedsiębiorstwa w rękach dłużnika i spłatę wierzytelności - w całości lub części - z zysków, jakie przynosi przedsiębiorstwo. Składając wniosek o ogłoszenie upadłości układowej, dłużnik winien złożyć propozycje układowe, a więc zaproponować wierzycielom sposób spłaty swoich zobowiązań oraz wskazać źródła sfinansowania tych spłat. Postępowanie prowadzone jest przez wyznaczonego przez sąd nadzorcę lub zarządcę - w przypadku, gdy odebrano upadłemu prawo zarządu.
2. Upadłość likwidacyjna polega na sprzedaży składników majątku dłużnika, w tym jego przedsiębiorstwa, ściągnięciu jego wierzytelności oraz wykonaniu albo zbyciu innych jego praw majątkowych, a następnie podziale utworzonej z tego masy upadłości pomiędzy wierzycieli dłużnika według kolejności określonej w ustawie w oparciu o sporządzony plan podziału. Upadłość taką prowadzi syndyk oraz sędzia komisarz.

Dla przedsiębiorcy niewątpliwie ważne jest, że w trakcie procesu upadłościowego nie jest możliwym, co do zasady, prowadzenie postępowań sądowych bądź egzekucyjnych przez poszczególnych wierzycieli. Dopiero ogłoszenie upadłości skutkuje zawieszeniem z mocy prawa sądowych i administracyjnych postępowań egzekucyjnych wszczętych przeciwko dłużnikowi przed jej ogłoszeniem, przy czym na wypadek upadłości likwidacyjnej dotyczy to każdego postępowania egzekucyjnego, a w przypadku upadłości układowej co do zasady jedynie postępowań dotyczących wierzytelności objętych układem (art. 140 ust. 1 i 2 PUiN oraz art. 146 ust. 1 PUiN).

Postanowienie sądu o zabezpieczeniu majątku upadłego najczęściej związane jest z ustanowieniem tymczasowego nadzorcy sądowego, ale sąd może podjąć także inne czynności zmierzające do zabezpieczenia majątku przed działaniami wierzycieli (np. przez zawieszenie egzekucji, uchylenie dokonanych zajęć na podstawie tytułów zabezpieczających), jak też zabezpieczyć majątek przed działaniami samego dłużnika (np. przez ustanowienie zarządu przymusowego).

Zabezpieczenie majątku dłużnika przez zawieszenie już prowadzonych przeciwko dłużnikowi egzekucji jest zasadne jedynie wtedy, gdy w grę wchodzi ogłoszenie upadłości układowej, nie zaś likwidacyjnej, choć praktyka sądów na tym polu jest różna. Pamiętać bowiem należy, że zawieszenie egzekucji uniemożliwia egzekucyjne zaspokojenie wierzyciela zanim jeszcze ogłoszono upadłość dłużnika.

Udzielenie zabezpieczenia przez zawieszenie postępowań egzekucyjnych już na etapie przed ogłoszeniem upadłości zmierza do ochrony interesu ogółu wierzycieli dłużnika, rozumianego jako zaspokojenie każdego z nich choćby w części. Interes ten może zostać zrealizowany co do zasady w drodze upadłości układowej. W przypadku bowiem upadłości likwidacyjnej zachodzi obawa, że niektórzy wierzyciele nie zostaną zaspokojeni w ogóle wskutek określonej ustawowo kolejności ich zaspokajania. W tej sytuacji wstrzymanie egzekucji wierzycielom, którzy już do niej doprowadzili, a którzy być może nie wezwą udziału w podziale masy upadłości, stanowi nieuzasadnione uprzywilejowanie wierzycieli, którzy dotychczas pozostawali bierni.

Reasumując można stwierdzić, że złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości jest sposobem wyjścia z trudnej sytuacji ekonomicznej i w istocie służy w pewnym zakresie ochronie osób zobowiązanych do złożenia takiego wniosku. Niemniej jednak, na jego rezultat ma pływ bardzo wiele kwestii zależnych od sytuacji ekonomicznej upadłego i decyzji odnośnie rodzaju i przebiegu prowadzonego postępowania podejmowanych przez sąd. Dlatego właśnie, aby końcowy efekt postępowania upadłościowego był satysfakcjonujący dla wnioskodawcy, decyzja o złożeniu wniosku powinna być poprzedzona wnikliwą analizą bieżącej sytuacji przedsiębiorstwa i konsultacją z osobą posiadającą rozległą wiedzę i doświadczenie w dziedzinie prawa upadłościowego. Pamiętać jednak należy, iż ustawodawca wyznaczył dłużnikowi 14-dniowy termin na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, który to termin biegnie od daty zaistnienia przesłanek uzasadniających zgłoszenie wniosku. Niezachowanie tegoż terminu wywołuje określone skutki, w zależności od formy, w jakiej prowadzona jest działalność gospodarcza.

Krzysztof Żyto, radca prawny, wspólnik Kancelaria Prawna Chajec, Don-Siemion&Żyto