Zatrudnianie dzieci: kiedy jest możliwe?

Przeczytaj także: Dzień Dziecka: jak rodzice widzą przyszłość i rozwój zawodowy najmłodszych?

Wynikający z art. 190 § 2 K.p. zakaz zatrudniania małoletnich ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Przepisy przewidują tu jednak jeden wyjątek, a mianowicie: na mocy art. 304⁵ K.p. dopuszczalne jest (w ściśle określonych okolicznościach) zatrudnienie dziecka poniżej 16 roku życia. Pracodawca, który chce współpracować np. z dziesięciolatkiem, musi jednak pamiętać o rygorystycznych zasadach, regulujących zatrudnianie małoletnich.

U kogo może pracować małoletni?

W myśl art. 304⁵§ 1 K.p., wykonywanie pracy bądź innych czynności zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16 roku życia jest dozwolone tylko i wyłącznie na rzecz podmiotu działającego w sferze:

• kulturalnej,
• artystycznej,
• sportowej,
• reklamowej.

Jeżeli więc agencja reklamowa chce zatrudnić uroczego 10-letniego rudzielca w reklamie pasty do zębów, to nie powinno być z tym większych problemów. Nie ma jednak szans liczyć na powodzenie szkoła języków obcych dla dzieci, która chciałaby, aby dziesięciolatek promował jej działalność, rozdając ulotki reklamowe w supermarkecie.

Należy przy tym pamiętać, że liczy się nie tylko branża, w której małoletni będzie pracował- konieczna jest też uprzednia zgoda przedstawiciela ustawowego (rodzica) lub opiekuna tego dziecka. Na tym jednak nie koniec. Podmiot, który ubiega się o zatrudnienie małoletniego, musi również uzyskać zezwolenie właściwego inspektora pracy.

Wniosek o zezwolenie na pracę

Po uzyskaniu zgody przedstawicieli ustawowych (opiekunów) dziecka, pracodawcy nie pozostaje już nic innego, jak złożenie wniosku do właściwego inspektoratu pracy o zezwolenie młodocianemu na pracę. Do wniosku należy dołączyć następujące dokumenty (art. 304⁵§ 4 K.p.):

• pisemną zgodę przedstawiciela ustawowego lub opiekuna dziecka na wykonywanie przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,
• opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej dotyczącą braku przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,
• orzeczenie lekarza stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,
• jeżeli dziecko podlega obowiązkowi szkolnemu - opinię dyrektora szkoły, do której dziecko uczęszcza, dotyczącą możliwości wypełniania przez dziecko tego obowiązku w czasie wykonywania przez nie pracy lub innych zajęć zarobkowych.

Jeżeli wniosek jest kompletny, a inspektor pracy stwierdza, że nie ma przeciwwskazań, aby dziecko podjęło pracę, procedura kończy się wydaniem zezwolenia, które powinno zawierać:

• dane osobowe dziecka i jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna,
  
• oznaczenie pracodawcy,
• określenie rodzaju pracy lub innych zajęć zarobkowych, które może wykonywać dziecko,
• określenie dopuszczalnego okresu wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,
  
• inne niezbędne ustalenia, wymagane ze względu na dobro dziecka lub rodzaj, charakter albo warunki wykonywania pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko.
  

Występujący z wnioskiem musi się jednak liczyć z odmową wydania zezwolenia. Stanie się tak, jeżeli inspektor pracy uzna, że wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych (art. 304⁵§ 3 K.p.):

• zagraża życiu, zdrowiu i rozwojowi psychofizycznemu dziecka,
• stanowi zagrożenie dla wypełniania obowiązków szkolnych przez dziecko.

Inspektor może zmienić zdanie

Wydanie zezwolenia na pracę małoletniego właściwie zwieńcza starania pracodawcy sukcesem. Może się jednak zdarzyć, że inspektor pracy cofnie wydaną zgodę. Może to zrobić zarówno z urzędu, jeżeli stwierdzi, że warunki pracy dziecka nie odpowiadają warunkom określonym w wydanym zezwoleniu, jak również na wniosek przedstawiciela ustawowego lub opiekuna dziecka.

Jaki charakter ma zatrudnienie dziecka?

Ustawodawca nie określił jednoznacznie, na jakiej podstawie ma być świadczona praca małoletnich- czy ma być to umowa o pracę, czy też umowa cywilnoprawna. Umiejscowienie art. 304⁵ w Kodeksie pracy (przy jednoczesnym braku wskazania, że chodzi tu o inne podmioty niż pracownicy) mogłoby świadczyć, że zatrudnienie powinno mieć charakter pracowniczy. Z drugiej jednak strony, gdyby przyjąć, że tak właśnie jest, do dzieci należałoby stosować wszelkie niewyłączone w tym artykule przepisy K.p., a więc np. te, które dotyczą minimalnego wynagrodzenia czy prawa do urlopu wypoczynkowego. Dlatego też należy jednak przyjąć, że zatrudnienie dziecka ma charakter niepracowniczy.