Ubezpieczenie pomostowe w umowach kredytu hipotecznego niedozwoloną klauzulą umowną

Przeczytaj także: Jak WIBOR wpływa na raty kredytów złotowych i jak sobie z tym radzić?

Istotą ubezpieczenia pomostowego jest ochrona banku przed ryzykiem związanym z brakiem zabezpieczenia hipotecznego kwoty kredytu. Ryzyko to ustaje więc z chwilą prawomocnego wpisu hipoteki na nieruchomości. Od tej chwili odpada podstawa do opłacana dalszych składek ubezpieczeniowych, a bank uprawniony jest do żądania od ubezpieczyciela zwrotu składki za okres niewykorzystanej ochrony ubezpieczeniowej. Składkę oblicza się bowiem, zgodnie z prawem, za czas trwania odpowiedzialności ubezpieczyciela. Z chwilą takiego wpisu odpada więc podstawa prawna do pobierania od klientów jakichkolwiek dalszych składek tytułem ubezpieczenia pomostowego.

Wskazać w tym miejscu należy, iż wiele banków w umowach zawieranych z konsumentami stosowało klauzule pozwalające na obciążane klientów kosztami ubezpieczenia pomostowego do czasu dostarczenia do banku odpisu z księgi wieczystej dokumentującego fakt wpisu przedmiotowej hipoteki. Klienci banków płacili na rzecz banku kwoty, które zgodnie z prawem nie powinny zostać od nich pobrane. Zapisy takie znajdują się we wzorach umownych stosowanych przez wiele banków. Dotyczy to głównie wzorów umownych stosowanych w latach 2006 – 2010. Zapisy takie znajdują się m.in. w umowach o kredyt hipoteczny stosowanych przez mBank S.A. (dawniej: BRE Bank), Bank BPH S.A. (dawniej: GE Money Bank), Getin Noble Bank S.A. (dawniej: Getin Bank), czy Bank Millennium S.A.

W przypadku Getin Noble Banku S. A. i Banku Millennium S.A. klauzule umowne dotyczące ubezpieczenia pomostowego wpisane zostały do rejestru niedozwolonych klauzul umownych prowadzonego przez Prezesa UOKIK. Klauzula umowa stosowania przez Getin Noble Bank S.A. wpisana została do rejestru pod numerem 1740, w dniu 30 października 2009 r., na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydanego w sprawie o sygnaturze akt XVII AmC 512/09. Chodzi o postanowienie o następującej treści: „Do czasu przedłożenia odpisu z KW nieruchomości będącej przedmiotem zabezpieczenia zawierającej prawomocny wpis hipoteki na rzecz Banku na pierwszym miejscu i niezawierającego obciążeń, które nie zostały zaakceptowane przez Bank, oprocentowanie podwyższone jest: a) w przypadku braku księgi wieczystej lub wypłaty kredytu/I transzy kredytu przed uzyskaniem przez Kredytobiorcę tytułu prawnego do nieruchomości stanowiącej przedmiot hipoteki o 2 punkty procentowe, b) w przypadku gdy założona jest księga wieczysta nieruchomości o 1 punkt procentowy. 2. Podwyższone oprocentowanie zostanie zniesione z pierwszym dniem następnego miesiąca od otrzymania przez Bank odpisu z księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia, o której mowa w ust. 1. 3. Bank może odmówić zniesienia podwyższonego oprocentowania, o którym mowa w ust. 1, jeżeli Kredytobiorca ma zaległości w spłacie kredytu."

Druga z klauzul wpisanych do rejestru niedozwolonych klauzul umownych, to stosowany przez Bank Millennium S. A. w umowach kredytu w CHF zapis, zgodnie z którym: "Ostatni miesiąc ochrony ubezpieczeniowej, za który pobierana jest opłata z tytułu ubezpieczenia przypada w miesiącu, w którym do Banku wpłynie dostarczony przez Kredytobiorcę odpis z księgi wieczystej nieruchomości, o której mowa w § 2 ust 5, z prawomocnym wpisem hipoteki/hipotek na rzecz Banku". Wpis przedmiotowego postanowienia do rejestru nastąpił dnia 15 maja 2012 r. pod numerem 3183, na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 14 grudnia 2010 r.

Klauzule umowne uprawniające bank do pobierania składki tytułem ubezpieczenia niskiego wkładu własnego w okresie od prawomocnego wpisu hipoteki na nieruchomości do momentu dostarczenia przez klienta odpisu z księgi wieczystej stanowią niedozwolone postanowienia umowne w obrocie konsumenckim w rozumieniu art. 385¹ kc. Narażają one konsumenta na koszty, które w żaden sposób nie wynikają z wykonywania umowy, a powodowane są jedynie brakiem staranności i lojalności w wykonywaniu zobowiązań przez bank. Istotny jest bowiem cel ubezpieczenia pomostowego, którym jest zrekompensowanie bankowi kosztów ubezpieczenia chroniącego bank przed ryzykiem wynikającym z braku wpisania hipoteki do księgi wieczystej nieruchomości. W świetle powyższego celu oczywistym jest, że opłata ta powinna być ponoszona przez kredytobiorcę jedynie do chwili uprawomocnienia się postanowienia o wpisie hipoteki na nieruchomości. Z chwilą tą odpada bowiem cel przedmiotowego ubezpieczenia, a co za tym idzie podstawa do zapłaty na rzecz ubezpieczyciela przez bank jakichkolwiek składek z tego tytułu, a nadpłacone kwoty podlegają zwrotowi za niewykorzystany okres. Skoro więc brak jest przedmiotu ochrony i bank nie jest zobowiązany do dalszych składek na rzecz ubezpieczyciela, to dlaczego składkami takimi ma prawo obciążać konsumenta. Takie działanie banku przeczy zasadom lojalności kontraktowej i dobrym obyczajom zwłaszcza biorąc pod uwagę fakt, iż bank, będąc uczestnikiem postępowania o wpis hipoteki na nieruchomości, otrzymuje z sądu zawiadomienie o wpisie na swoją rzecz hipoteki.

Zapisy obciążające konsumentów obowiązkiem uiszczana opłaty na poczet ubezpieczenia pomostowego za okres po prawomocnym wpisie hipoteki na nieruchomości do czasu dostarczenia do banku odpisu z księgi wieczystej potwierdzającego przedmiotowy fakt, stosowane były przez banki dość powszechnie i znajdują się nie tylko we wzorcach umownych stosowanych przez Bank Millennium S.A., czy Getin Noble Bank S.A. Zapisy takie stosowało większość instytucji finansowych udzielających kredytów hipotecznych. Każdy konsument winien więc sprawdzić, czy w jego umowie nie ma analogicznego zapisu i czy bank nie pobrał opłat za okres, za który opłata ta, zgodnie z prawem nie powinna być już pobrana. Jeżeli sytuacja takowa miała miejsce, należy niezwłocznie wystąpić do banku z żądaniem zwrotu nadpłaconej kwoty. Część banków dobrowolnie, w odpowiedzi na kierowane przez konsumentów wezwania do zapłaty, zwraca niesłusznie pobrane kwoty. W przypadku pozostałych konieczne staje się podjęcie bardziej radykalnych kroków prawnych. Pamiętać trzeba o tym, iż bank sam dobrowolnie nie zwróci nienależnie pobranych środków licząc na to, iż klient nie upomni się o swoje, bądź też upomni się, ale wtedy gdy będzie już za późno, gdyż roszczenie ulegnie przedawnieniu. Dodać należy, iż w przypadku klauzuli wpisanej do rejestru niedozwolonych klauzul umownych sąd związany jest takim wpisem, a co za tym idzie faktem, iż postanowienie to stanowi niedozwolone postanowienie umowne w obrocie konsumenckim. W pozostałych sytuacjach, w przypadku klauzul umownych o analogicznej treści, stosowanych przez inne instytucje finansowe, w świetle ww. argumentów, wykazanie ich abuzywnego charakteru nie powinno nastręczać trudności.