Prawo autorskie w prawie niemieckim

Przeczytaj także: Naruszenie praw autorskich w Internecie

Prawo autorskie jest jedną z form ochrony własności intelektualnej, która przyznaje jego posiadaczowi szereg uprawnień o charakterze majątkowym i niemajątkowym. Prawo autorskie obejmuje m.in. utwory literackie, naukowe, filmowe, czy też związane ze sztuką. Wyliczenie chronionych utworów w niemieckiej ustawie o prawie autorskim (niem. Urheberrechtsgesetz) nie jest enumeratywne, dlatego fakt niewymienienia w nim np. stron internetowych nie oznacza, że nie podlegają one ochronie prawnoautorskiej.

Pojęcie utworu:

Centralne miejsce w prawie autorskim zajmuje pojęcie utworu. Zgodnie z prawem niemieckim uzyskanie ochrony dla utworu uzależnione jest od spełnienia 4 przesłanek:

1. musi pochodzić od człowieka, co oznacza, że spod ochrony wyłączone są przejawy działalności powstałe bez jego udziału (np. o ile obrazy namalowane przez stworzony w tym celu wynalazek, czy tłumaczenie książki dokonane w programie Google Translate nie będą spełniać tej przesłanki, o tyle samo skorzystanie z komputera przy tworzeniu projektu architektonicznego nie pozbawia utworu ochrony);
2. posiada indywidualny charakter, przez co rozumie się pewną duchową więź między twórcą a stworzonym przez niego utworem. Utwór jest zatem pewnym odbiciem osobowości twórcy;
3. osiąga poziom twórczy, to znaczy że od twórcy wymagana jest pewna kreatywność, oryginalność, a utwór jest wyrazem jego działalności intelektualnej, jednak w praktyce przyjmuje się, iż oczekiwany poziom twórczy jest raczej niski (w sprawie Infopaq, Trybunał Sprawiedliwości UE stwierdził, że nawet 11 słów tekstu może podlegać ochronie prawnoautorskiej);
4. utwór musi zostać ustalony. Przesłanka ta wskazuje na możliwość zapoznania się z utworem przez osoby trzecie. Utwór musi zatem opuścić granicę wyobraźni twórcy, czyli powinien zostać w jakikolwiek sposób uzewnętrzniony (np. poprzez użycie sloganu reklamowego w reklamie).

Dla powstania ochrony prawnoautorskiej w odróżnieniu od poprzednio omówionych praw związanych z własnością intelektualną nie jest konieczne spełnienie jakichkolwiek formalności. Ochrona utworu powstaje z chwilą jego ustalenia i w przypadku potencjalnych naruszeń, to czy osoba trzecia mogła się z nim zapoznać nie podlega ocenie. Należy jednak zwrócić uwagę, że prawo autorskie nie chroni idei, lecz sposób ich wyrażania. Z tego powodu technika, styl, czy sam temat utworu nie podlegają ochronie.

Treść prawa autorskiego:

Prawo autorskie składa się z uprawnień o charakterze osobistym, do których zaliczamy m.in.:

• prawo do opublikowania utworu;
• prawo do autorstwa utworu oraz oznaczenia go w wybrany przez siebie sposób;
• prawo do zakazania zniekształcania lub innego naruszania utworu, które zagraża interesom autora;
• oraz z uprawnień o charakterze majątkowym, w skład których wchodzą m.in.:
  • prawo do zwielokrotniania;
  • prawo do rozpowszechniania;
  • prawo do wystawiania;
  • prawo do publicznego udostępniania.

Uprawnienia wynikające z prawa autorskiego wygasają dopiero po upływie 70 lat od śmierci twórcy. W przypadku gdy utwór był dziełem więcej niż jednego twórcy, prawa do niego wygasają po upływie 70 lat od śmierci najdłużej żyjącego.

Ze względu na konieczność wyważenia interesów twórców oraz interesu społecznego, związanego z zapewnieniem dostępu do dóbr kultury, prawa majątkowe twórców podlegają pewnym ograniczeniom nazywanym dozwolonym użytkiem, będącym formą licencji ustawowej, uprawniającej do korzystania z utworu bez konieczności uzyskiwania jego zgody. Niemiecka ustawa wśród ograniczeń autorskich praw majątkowych przewiduje dozwolony użytek m.in. dla celów prywatnych, w celach informacyjnych, czy naukowych. Prawa autorskie przysługują twórcy utworu. Twórcą utworu może być tylko i wyłącznie osoba fizyczna. Prawa autorskie mogą przysługiwać więcej niż jednej osobie, jeżeli wkład każdej z nich spełnia przesłankę twórczości, przykładowo współautorstwo do obrazu nie będzie przysługiwało osobie, która zakupiła farby i płótno, a następnie przekazała je malarzowi.